Przedsiębiorcy kwestionują umowy kredytowe – skala kwestią czasu

Bogate orzecznictwo krajowe jak również rozstrzygnięcia TSUE spowodowały, że już nawet ponad 98 %  wyroków w sporach konsumentów z bankami są rozstrzygane na korzyść kredytobiorców.  

Już niebawem kolejna grupa posiadaczy kredytów powiązanych z walutą obcą, powinna chętniej decydować się na dochodzenie swoich roszczeń. Przedsiębiorcy – bo o nich mowa, mogą liczyć na przychylne orzecznictwo, bądź co bądź wypracowane w dużej mierze na przykładzie spraw konsumentów.

Punktem zwrotnym dla przedsiębiorców była niewątpliwie uchwała z dnia 28 kwietnia 2022 roku w sprawie o sygn. akt III CZP 40/22. Sąd Najwyższy wskazał że:

„Sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu.”

Z powyższego rozstrzygnięcia wynika, że również przedsiębiorca może skorzystać z możliwości unieważnienia umowy kredytowej, ponieważ jednostronne narzucanie i ustalanie przez bank warunków wpływających na wysokość zobowiązania, jest sprzeczne z ogólnymi przepisami prawa.

CZERWCOWE WYROKI TSUE KORZYSTNE NIE TYLKO DLA KONSUMENTÓW

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 08 czerwca 2023 roku (sprawa o sygn. C-570/21), przyczynił się znacznie do rozszerzenia ochrony konsumenckiej, co przysporzyło kredytobiorcom kolejne argumenty prawne w drodze po unieważnienie umowy kredytowej. Dotychczas, kredytobiorcy którzy w części przeznaczyli kredyt na działalność gospodarczą, pomimo że zaciągnęły zobowiązanie jako osoby fizyczne, mogły obawiać się utraty statusu konsumenta.

Wspomniane rozstrzygnięcie  jasno wskazało, że jeżeli wobec całej umowy, cel związany z działalnością gospodarczą nie jest dominujący, to kredytobiorca powinien zostać uznany za konsumenta i może skorzystać z ochrony jaka mu przysługuje.

Konieczne jest również podkreślenie, że mianem przedsiębiorcy określa się spółki z.o.o, spółki akcyjne, ale również jednoosobowe działalności gospodarcze. W przypadku tych ostatnich na skutek wyroku Trybunału, można podjąć próbę uniknięcia restrykcyjnych przepisów postępowania gospodarczego, jakie zawarte są w Kodeksie Postępowania Cywilnego (co ma niewątpliwy duży wpływ m.in. na koszty sądowe, stricte powiązane z rozpoczęciem takiego procesu dochodzenia roszczeń przed sądem).

Warto też zwrócić uwagę, że po wyroku TSUE z dnia 15 czerwca 2023 roku (sprawa o sygn. C-287/22) dotyczącym wstrzymania płatności rat, sądy chętniej udzielają zabezpieczenia na czas trwania procesu nie tylko w sprawach konsumentów ale również w sprawach dotyczących przedsiębiorców. Jest to jasny sygnał, że jeżeli już na moment badania pozwu został wykazany interes prawny i roszczenie jest uprawdopodobnione, to można na wstępnym etapie postępowania w sądzie I instancji, wypracować sobie komfortową sytuację ekonomiczną jaka wiąże się ze wstrzymaniem obowiązku płatności rat kredytowych. Taka sytuacja buduje pewność procesową strony pozywającej bank, a w wielu przypadkach ułatwia utrzymanie płynności finansowej prowadzonej firmy. Oczywiście wiele zależy od przyjętej przez pełnomocnika powoda strategii procesowej oraz odpowiedniej analizy sytuacji prawnej kredytobiorcy. Wybór właściwego pełnomocnika jest tu zatem kwestią strategiczną.

PROGNOZY

Z pewnością coraz większa ilość korzystnych wyroków w sprawach przedsiębiorców oraz uchwały Sądu Najwyższego wzmocnione korzystnym dla kredytobiorców stanowiskiem TSUE wobec kredytów waloryzowanych do waluty obcej, kształtuje orzecznictwo w taki sposób, że kolejna grupa kredytobiorców chętniej i bardziej świadomie podejmuje decyzję dotyczącą dochodzenia swoich roszczeń w postępowaniu przeciwko bankowi.

Konsumenci skutecznie podważają posiadane umowy kredytowe we frankach szwajcarskich i sądy orzekają na ich korzyść. Natomiast przedsiębiorcy związani z tymi kredytami przez długi czas mieli trudniejszą sytuację prawną. Po wspomnianej wcześniej uchwale Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 2022 roku, możliwość unieważniania postanowień umów kredytowych które pozwalają bankom na dowolne manipulacje kursami walutowymi, została rozszerzona także na tę grupę uprawnionych kredytobiorców. Od tego czasu sądy powszechne wydają wyroki unieważniające całkowicie stosunki zobowiązaniowe między przedsiębiorcami a bankami, powołując się na wspomnianą uchwałę.

Należy założyć scenariusz, że kolejne miesiące przyniosą wzrostowy trend w orzecznictwie sądowym, który umocni ogólne przekonanie przedsiębiorczych klientów banków prowadzących firmy, że i z takimi umowami kredytowymi będzie można skutecznie walczyć w sądzie. Dochodzi do tego jeszcze aspekt ekonomiczno-biznesowy bowiem nierzadko takie zobowiązanie względem banku, znacznie obciąża budżet firmy i często blokuje możliwość dalszego rozwoju a i zdarza się, że potrafi przechylić prowadzony biznes ku upadkowi. Warto zatem przeanalizować swój stan faktyczny oraz posiadaną umowę kredytową i poznać możliwości procesowe, które pozwolą uwolnić się od toksycznych zobowiązań względem banku.

FRANKOWICZ KONSUMENT VS FRANKOWICZ PRZEDSIĘBIORCA

 JAKIE SĄ RÓŻNICE W PROCESIE SĄDOWYM ?

Podstawowe różnice przejawiają się w kwestiach procesowych (tryb gospodarczy prowadzonego postępowania sądowego) oraz w kwestiach dotyczących kosztów sądowych. Najistotniejsze na tym polu zagadnienia, przedstawiają się zatem następująco:

• wysokość opłaty od wniesionego pozwu – w przypadku przedsiębiorcy koszt ten wynosi 5 proc. od wartości dochodzonego roszczenia, a nie – jak w przypadku umów konsumenckich – jest stałą opłatą w wysokości 1000 zł,
• mniejszy zakres argumentacji prawnej, ograniczony wyłącznie do nieważności umowy kredytu – w przypadku konsumentów jest jeszcze dodatkowa możliwość powołania się na abuzywność zapisów umowy kredytowej, co może poskutkować tzw. odfrankowieniem kredytu,
• proces kredytobiorcy będącego przedsiębiorcą toczy się przed wydziałami gospodarczymi, a nie jak w przypadku konsumentów, przed wydziałami cywilnymi a co za tym idzie, zachodzi większa rygorystyczność dotycząca składania nowych wniosków dowodowych i podnoszenia twierdzeń procesowych,
• inny termin przedawnienia roszczeń, który co do zasady w przypadku przedsiębiorców wynosi 3 lata – począwszy od daty uruchomienia kredytu.

Orzecznictwo wyraźnie wskazuje na możliwość podważania umów związanych z działalnością gospodarczą na podstawie ogólnych przepisów prawa cywilnego. W takich przypadkach często argumentuje się naruszenie tzw. zasady równowagi kontraktowej. Należy podkreślić, że w relacjach między przedsiębiorcami istnieje konieczność zachowania równości i swobody kontraktowania, a brak tej równowagi jest szczególnie widoczny w umowach kredytów denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej. To może stanowić podstawę do podważenia takich umów na korzyść przedsiębiorcy. Zważywszy na nierównomierne rozłożenie praw i obowiązków (chodzi głównie o kształtowanie wysokości zobowiązania przez bank w sposób arbitralny – czyli jednostronny) z tytułu zawieranych umów, kredyty powiązane z walutą obcą w przypadku przedsiębiorców można skutecznie podważyć na podstawie m.in. art. 353 (1) k.c. w zw. z art. 58 k.c.

Co warto podkreślić, nie tylko kredyty waloryzowane do waluty franka szwajcarskiego podlegają podważeniu ale i mówimy tu również o walucie dolara amerykańskiego czy euro (i szczególnie ta ostatnia waluta niezmiernie często stanowiła fundament zobowiązań kredytowych przedsiębiorców w relacjach z bankami).

Podsumowując, ostateczna korzyść dla obu rodzajów kredytobiorców:
1. zarówno dla konsumentów,
2. jak i przedsiębiorców,
jest porównywalna w kontekście unieważniania umów kredytowych opartych na klauzulach abuzywnych lub naruszających równowagę kontraktową.

To z całą pewnością powinno stanowić dodatkowy argument decyzyjny dla przedsiębiorców, którzy nadal rozważają skierowanie swojej spraw na drogę dochodzenia roszczeń przed sądem.